Njemačka i Francuska su predložile set mjera protiv zvaničnika Republike Srpske, te obustavu evropskih investicija u ovom entitetu.
Navodi se ovo u non-paperu, dokumentu koji je u proteklih nekoliko dana podigao javnost na noge, a no čemu se govorilo i na sjednici Savjeta za nacionalnu bezbjednost Srbije.
Naime, u zajedničkom dokumentu koji je datiran na 12.maj pod naslovom n pod nazivom „Odgovori na napade Republike Srpske na ustavni poredak BiH“, ove dvije države pozivaju širu akciju na nivou Evropske unije.
Kriza je dodatno produbljena nakon presude predsjedniku RS Miloradu Dodiku u februaru 2025, kada su uslijedile brojne zakonodavne inicijative u entitetu koje direktno narušavaju pravni poredak BiH, uključujući donošenje nacrta novog Ustava RS i zakona o neprimjeni državnih institucija na teritoriji entiteta, navodi se u tom dokumentu.
Kako se navodi, ovo je najozbiljniji napad na suverenitet i teritorijalni integritet BiH od kraja rata.
Dokument predviđa četiri grupe konkretnih mjera: finansijske, pravne, političke i diplomatske.
PROČITAJTE SADRŽAJ KOMPLETNOG DOKUMENTA:
- maj 2025.
Odgovori na napade Republike Srpske na ustavni poredak BiH
Ovaj dokument sa opcijama je ažuriranje dokumenta predstavljenog 3. novembra 2023. godine i napisan je u svjetlu zaključaka PSC-a (Političko-bezbjednosnog komiteta) usvojenih 26. marta 2025. godine, koji su otvorili put za dalje aktivno angažovanje država članica EU u vezi sa aktuelnom ustavnom krizom u Bosni i Hercegovini (BiH). Cilj mu je da olakša diskusiju o odgovoru EU na napade Republike Srpske na ustavni poredak BiH.
OBRAZLOŽENJE
Trenutna ustavna kriza u BiH predstavlja najteži izazov suverenitetu, jedinstvu, kao i funkcionalnom i teritorijalnom integritetu BiH u posljednjih 30 godina, još od Dejtonskog-pariskog opšteg okvirnog sporazuma za mir. Tokom proteklih nedjelja, radnje i pravni procesi unutar RS, nakon presude prvog stepena protiv predsjednika RS Milorada Dodika 26. februara 2025. godine, otvoreno su napali ustavni poredak BiH. Naime:
– Odluka o mjerama i zadacima proisteklim iz neustavnih odluka i postupaka neustavnih institucija BiH iz RS od 26. februara 2025.
– Zakon o Visokom sudskom i tužilačkom savjetu RS od 27. februara 2025.
– Zakon o neprimjeni zakona i zabrani djelovanja vanustavnih institucija BiH u RS (Sud BiH, Tužilaštvo BiH, SIPA) od 27. februara 2025.
– Izmjene Krivičnog zakona RS od 27. februara 2025.
– Zakon o posebnom registru i javnosti rada nevladinih organizacija od 27. februara 2025.
– Nacrt Ustava RS od 13. marta 2025.
– Zakon o zaštiti ustavnog poretka RS od 13. marta 2025.
Evropska unija i njene države članice su na različite načine i jednostrano izrazile svoju nedvosmislenu osudu ovih radnji, nazivajući ih prijetnjom funkcionalnosti institucija zemlje i temeljnim slobodama njenih građana. Ove radnje su u suprotnosti sa obavezama koje je BiH preuzela na svom putu ka EU, godinu dana nakon što je Evropski savjet donio odluku o otvaranju pregovora o pristupanju Bosne i Hercegovine Evropskoj uniji.
Evropska unija se u Zaključcima Saveta od 17. decembra 2024. godine pozvala na moguće odgovore EU na radnje i aktere koji potkopavaju i ugrožavaju ustavni poredak, suverenitet, teritorijalni integritet i međunarodnu ličnost BiH.
EU je naglasila potrebu da se procijene sve opcije i ozbiljne posljedice koje su dostupne u okviru alata EU.
Evropska unija je takođe potvrdila da ostaje posvećena Dejtonsko-pariskom opštem okvirnom sporazumu za mir i ustavnom poretku BiH. Štaviše, Evropska unija ozbiljno shvata svoju odgovornost za stabilnost i mir u BiH i na Zapadnom Balkanu.
CILJ
Vlasništvo lokalnih vlasti u mirnom riješavanju krize ostaje ključno. Vlasti i postupci lokalnih vlasti moraju da upravljaju situacijom. Spoljni uticaj treba ograničiti.
Cilj Evropske unije ostaje da pomogne u očuvanju i izgradnji mirne, stabilne, suverene i nezavisne funkcionalne evropske države Bosne i Hercegovine, koja ispunjava svoje obaveze prema principima i vrijednostima koje podupiru Evropsku uniju, demokratska društva i vladavinu prava, i budućnosti Bosne i Hercegovine unutar Evropske unije.
Neposredni cilj je ukidanje neustavnih zakona i povlačenje nacrta novog ustava. Sve opcije za ostvarenje ovog cilja moraju biti razmotrene.
Trajno rješenje krize zahtijevaće, posebno, potpuno i nepovratno vraćanje Republike Srpske u ustavni poredak Bosne i Hercegovine, ponovno opredijeljenje Srba iz BiH za pravilno funkcionisanje državnih institucija i njihovu posvećenost preduzimanju svih relevantnih koraka navedenih u preporuci Komisije od 12. oktobra 2022. za napredak u procesu pristupanja EU.
NAREDNI KORACI
Sljedeće akcije treba da budu deo „alata“ Evropske unije:
1) Finansijska podrška
Svaki projekat koji je direktno ili djelimično koristan za RS u okviru Investicionog okvira za Zapadni Balkan (WBIF) treba da ostane suspendovan. Države članice treba da istraže sa Komisijom mogućnosti za prekid dva suspendovana projekta. Komisija treba da se uzdrži od predlaganja novih projekata korisnih za RS.
Kriterijumi za odmrzavanje ovih mjera treba da se razviju nakon što rukovodstvo RS preduzme konstruktivne korake. Države članice moraju biti konsultovane unaprijed.
EU treba da kontaktira i druge relevantne međunarodne finansijske institucije, kao što je Svjetska banka, kako bi obezbijedila da usvoje sličan pristup.
Bilateralna finansijska pomoć za projekte koji su direktno ili djelimično korisni za RS treba da bude obustavljena.
2) Sankcije
Evropska unija treba da razmotri ciljno korišćenje okvira za restriktivne mjere (Odluka Savjeta EU 2011/173/ZSBP) u svijetlu situacije u Bosni i Hercegovini, usvajanjem restriktivnih mjera protiv pojedinaca ili entiteta koji podrivaju suverenitet, teritorijalni integritet, ustavni poredak i međunarodnu ličnost Bosne i Hercegovine. Očekujemo prijedloge Visokog predstavnika EU za spoljne poslove i bezbednosnu politiku (HRVP) u narednim nedjeljama po ovom pitanju.
U nedostatku konsenzusa na nivou EU, nacionalne mjere, uključujući ciljne individualne mjere poput zabrane putovanja, treba da se razmotre i koordiniraju među državama članicama. Usvajanje mjera od strane pojedinačnih država članica EU treba da bude praćeno lokalnim rješenjima koja treba da budu prioritetna. Nacionalne mjere su privremene i reverzibilne restriktivne mjere koje imaju za cilj promjenu ponašanja ciljanih entiteta i pojedinaca.
3) Proširenje
EU i njene države članice treba da naglase da postupci RS idu protiv evropskog puta Bosne i Hercegovine i interesa stanovništva BiH, uključujući i stanovništvo Republike Srpske. Napredak u procesu pristupanja zavisiće od sprovođenja potrebnih koraka kako je navedeno u preporuci Komisije od 12. oktobra 2022. Istovremeno, EU i njene članice treba da usmjere javnu komunikaciju na koristi evropskih integracija.
4) Kontakti sa zvaničnicima RS
Angažovanje EU i njenih država članica sa zvaničnicima iz vlasti RS-a ili SNSD-a treba da se fokusira na isticanje rizika nastavka neustavnog kursa predsjednika RS-a Dodika. Ovo angažovanje treba da uključuje poruke koje izražavaju spremnost EU da ublaži tenzije čim se vidi obrt u vođenju politike, kao i angažovanje sa opozicijom iz RS i civilnim društvom. Kontakti na visokom nivou sa liderima RS-a koji su osuđeni ili optuženi (M. Dodik, R. Stevandić i N. Višković) treba da budu suspendovani.
