Dok vlasti Republike Srpske slave dolazak prve kineske kompanije specijalizovane za medicinska istraživanja, stručnjaci za zaštitu podataka i međunarodne bezbjednosne organizacije podižu crvene zastavice.
Kineski privrednik Junan Čaj, kao predstavnik genetskog giganta BGI, najavio je otvaranje prve laboratorije za prenatalna testiranja i ispitivanja karcinoma u Republici Srpskoj. Iako se ova vijest u domaćem medijskom prostoru predstavlja kao investicioni uspjeh, istorija djelovanja BGI-ja sugeriše da bi slavlje moglo biti preuranjeno,a možda i opasno.
Prema informacijama Investiciono-razvojne banke RS (IRBRS), Junan Čaj je u završnoj fazi registracije kompanije koja bi djelovala kao regionalna ispostava kineske BGI grupe — korporacije sa gotovo 40.000 zaposlenih širom svijeta. Čaj je nakon sastanka sa delegacijom IRBRS u Šangaju izjavio da će njegova firma biti prva kompanija ovog tipa u Republici Srpskoj. Naglasio je da je zadovoljan poreskom politikom i investicionim okruženjem.
Saradnja je ozvaničena tokom posjete kineskom sajmu „Kina – CEEC Ekspo“ u Ningbou, gdje su predstavnici IRBRS dogovorili i širu promociju Srpske među kineskim investitorima.
Međutim, ispod sjaja investicionih cifara krije se globalno opterećena prošlost kineske kompanije. BGI je pod sankcijama Sjedinjenih Američkih Država zbog navodne povezanosti sa kineskom vojskom i zbog uloge u nadzoru nad pripadnicima ujgurske manjine u Kini. Istrage su otvorene i u zemljama Evropske unije, uključujući Sloveniju, Njemačku i Estoniju, zbog mogućih zloupotreba genetskih podataka prikupljenih putem BGI-jevih prenatalnih testova.
Posebno zabrinjava izvještaj agencije Reuters iz 2021. koji navodi da su BGI-jevi testovi razvijani u saradnji sa kineskom vojskom, te da prikupljeni genetski podaci služe za istraživanja vezana za vojni potencijal, uključujući otpornost na visinske uslove i neurološke kapacitete vojnika.
BGI je sve ove optužbe demantovao, tvrdeći da ispunjava najviše standarde zaštite podataka u skladu sa GDPR regulativom EU. Ipak, činjenica ostaje da je kompanija na crnim listama brojnih zapadnih zemalja i da se nalazi pod lupom obavještajnih i regulatornih tijela.
Za razliku od Srbije, koja je makar formalno usvojila zakonodavstvo u skladu sa GDPR standardima i stvorila institucionalne mehanizme za nadzor nad obradom genetskih podataka, Republika Srpska i šira BiH još uvek nemaju odgovarajući pravni okvir. U takvom vakuumu, dolazak kompanije sa reputacijom poput BGI-ja otvara brojna pitanja: Gdje će se čuvati genetski podaci građana? Ko će nadgledati njihovu upotrebu? Da li će strana kompanija imati pristup osjetljivim informacijama bez znanja i pristanka pacijenata?
Ulazak BGI-ja u Republiku Srpsku ne može se posmatrati samo kroz prizmu ekonomije i zdravstva. On predstavlja produžetak kineske “meke moći” u regionu, usmjeren ka državama sa slabijim institucionalnim kapacitetima i nejasnim politikama privatnosti. Baš kao što su laboratorije „Vatreno oko“ u Srbiji izazvale međunarodne sumnje u pogledu nadzora nad ličnim podacima, ista opasnost prijeti i građanima RS, samo sada u tišini, kroz uzorke krvi i prenatalne testove.
Gerila.info
