Na Trgu Slavija u Beogradu, 21. juna – na dan Vidovdana – održava se je jedan od najvećih studentskih protesta u novijoj istoriji Srbije. Desetine hiljada građana i studentkinja iz različitih gradova Srbije ispunilo je trg i okolne ulice, jasno poručujući da vlast ima rok do 21 čas da ispuni ključne zahtjeve: raspisivanje vanrednih izbora i uklanjanje tzv. “Ćacilenda”, provladinog propagandnog kompleksa u centru grada.
Kako je otkucalo 21:00, studenti su na društvenim mrežama objavili da je ultimatum Vladi Srbije istekao.
„Ultimatum je istekao“, napisali su na društvenim mrežama uz simboličnu sliku semafora sa zelenim svjetlom, označivši novu fazu otpora.
Nedugo zatim, studenti redari koji su čuvali zonu ispred zgrade Vlade Srbije, mirno su se uputili Nemanjinom ulicom ka Savskom trgu, tom prilikom simbolično skidajući redarske prsluke – znak da se odgovornost sada prenosi na građane. I dok se jedan dio učesnika protesta selio, druga grupa okupljenih, zajedno sa studentima, nastavila je da protestuje kod raskrsnice Bulevara kralja Aleksandra i Ulice kneza Miloša, gdje su zvižducima i parolama dočekali pristalice vlasti koje su na tom mjestu održavale tzv. „književno veče“.
Plato između Skupštine i Pionirskog parka se polako praznio, ali su na njegovom rubu, ka raskrsnici, ostale grupisane stotine simpatizera vladajuće stranke – u potpunoj suprotnosti s energijom i porukama sa Slavije.
Okupljanje je započelo simboličnim činom: 16 minuta tišine u znak sjećanja na žrtve tragedije na Željezničkoj stanici u Novom Sadu, kada je pala nadstrešnica i usmrtila šesnaest osoba – događaj koji je inicirao višemjesečne studentske blokade širom Srbije. Uslijedila je državna himna, čitanje imena stradalih, a zatim i snažni govori koji su pozivali na pravdu, odgovornost i otpor autoritarnim mehanizmima vlasti.
U emotivnom govoru pred desetinama hiljada okupljenih, student Nikola Marčetić podsjetio je na simboliku Vidovdana u srpskoj istoriji, naglašavajući da se današnji protest ne održava na običan datum, već na dan „kada se nebo i zemlja dotiču, a molitva i krv postaju jedno“.
Poručio je da je Vidovdan podsjetnik da sloboda ne dolazi kao poklon, već kao izbor i žrtva, i da su mladi danas ustali ne sabljama, već istinom protiv straha, ucjena i ćutanja.
„Naš boj je protiv režima koji ne služi ovom narodu. Nećemo odustati, jer to je naš i vaš izbor“, rekao je Marčetić.
Posebno je istakao da studenti ne ruše, već obnavljaju, ne traže kaznu već pravdu, ne dijele, već sabiraju. „Oni koji nas pitaju ko smo – recite im: mi smo oni koji ne ćute“, poručio je, završavajući govor pozivom da „sloboda zagrmi na ulicama ovog grada“.
Rektor Univerziteta u Beogradu Vladan Đokić obratio se okupljenima na Slaviji poručivši da se univerzitetska zajednica pridružila studentima u odbrani osnovnih demokratskih vrijednosti i institucija. Upozorio je da država koja potcjenjuje znanje i kulturu, a urušava institucije, nezaustavljivo tone u krizu.
“Obrazovanje je kičma društva, a studenti su svojom mirnom i hrabrom pobunom povezali sve nas u zajedničku misiju da sačuvamo pravdu, raznolikost i temeljne slobode,” rekao je Đokić. Istakao je da univerzitet stoji uz studente i da su prethodnih mjeseci, uprkos pritiscima, pokazali snagu jedinstva, znanja i istine.
“Povjerenje u Univerzitet je vraćeno i nećemo ga prepustiti onima koji bi da ga ponize,” poručio je, naglasivši da su studenti svojim dostojanstvenim otporom već pokrenuli promjenu koja traje.
Atmosfera je nabijena emocijama, ali i organizovanošću – studenti redari su, kao i na ranijim protestima, na rukama nosili ispisane brojeve telefona i krvne grupe, a ulice su bile preplavljene transparentima poput “Nismo mi problem, mi smo posljedica”, “Reci ne fašizmu”, “Tik-tak” i “Mame i tate protiv psihopate”. Penzioneri iz više gradova razvili su podršku studentima, a događaj su obezbjeđivali kordoni redara formirani i prema pravcu Ćacilenda.
Prema procjeni Ministarstva unutrašnjih poslova, na protestu je bilo prisutno oko 36.000 građana – broj koji studenti i nezavisni izvori smatraju potcijenjenim. Skup je protekao mirno, uz prisustvo bajkera, brojnih medijskih ekipa, sindikalnih grupa i aktivista iz različitih sektora.
Studenti su više puta tokom protesta ukazali na represiju koja je pratila njihov višemjesečni otpor: privođenja, zastrašivanja, ulaske u bolnice bez naloga, hapšenja, ali i na činjenicu da niko za to nije odgovarao. Okupljeni su skandirali protiv predsjednika Srbije Aleksandra Vučića, uz poznate parole poput „Ko ne skače, taj je ćaci“.
U paralelnom, gotovo grotesknom kontrapunktu, vladajući SNS je nedaleko odatle organizovao “književno veče” u Ćacilendu – pod jakim obezbjeđenjem i u atmosferi propagandne estetike. Događaj je, prema riječima politikologa Bobana Stojanovića, bio “kao otkazan”, ali je vlast ipak “svjesno i ciljano organizovala prisustvo ljudi” na drugoj lokaciji, čime je pokušala da razvodni poruku studentskog otpora.
Reakcije režimskih tabloida bile su predvidive – od ignorisanja, preko ismijavanja, do otvorenih prijetnji, uz sinhronizovane naslovne strane i spinovanje broja prisutnih. Studentski protesti nazvani su “anarhijom”, “izdajom” i “prijetnjom stabilnosti države”, a učesnici su targetirani kao “plaćenici stranih centara moći”.
Dodatnu pažnju javnosti izazvalo je i prisustvo nekadašnje državne sekretarke MUP-a Dijane Hrkalović, koja se na provladinom skupu pojavila obučena kao Melanija Tramp. Njeno pojavljivanje nije ostalo nezapaženo – društvene mreže preplavili su komentari o grotesknoj simbolici i pokušaju režima da kroz ironiju ili imitaciju ublaži tenzije, ali i da skrene pažnju s ozbiljnosti studentskih zahtjeva.
Прикажи ову објаву у апликацији Instagram
Hrkalovićka, koja je ranije bila optužena za zloupotrebe u sektoru bezbjednosti, sada se pojavljuje kao svojevrsna maskota režimske parade, što dodatno pojačava utisak političke farsičnosti događaja u „Ćacilendu“.
Uprkos tome, protest na Vidovdan predstavlja novi vrhunac u građanskom otporu koji u Srbiji tinja već mjesecima. Pitanje koje ostaje – kako je formulisala i francuska agencija AFP – glasi: nastaviti ili stati?
Građanski zborovi pozvali su na ostanak na Slaviji i poslije završetka studentskog programa. Do kraja večeri, vlasti nisu poslale jasan odgovor na postavljene zahtjeve, ali poruka sa Slavije ostaje: izbori ili građanska neposlušnost.
