U politički zategnutoj atmosferi u Bosni i Hercegovini, posljednji tekst Aleksandra Vranješa, ambasadora BiH u Srbiji i bliskog “analitičara” vladajućih struktura Republike Srpske, izazvao je pažnju i brojna tumačenja.
Vranješ, komentarišući pokušaje Londona, Brisela i Berlina da kroz evropske integracije preoblikuju unutrašnje odnose u BiH, tekst, koji je objavila Srna a prenijeli mediji bliski vlastima, završava porukom: “Što je najvažnije, uopšte ne računaju da Republika Srpska možda već ima spreman odgovor na ovaj scenario, na mešetarenje Londona, Brisela i Berlina kao i izdaju srpske opozicije. Taj odgovor im se svakako neće dopasti”.
Na prvi pogled, ova rečenica djeluje kao ozbiljna najava odlučne političke reakcije vlasti Republike Srpske na planove stranih aktera da kroz novu “briselsku superviziju” smanje njenu autonomiju. Međutim, pažljivija analiza konteksta i političke dinamike otvara pitanje: da li je riječ o zaista spremnom odgovoru ili o strateškoj kupovini vremena, političkoj trgovini i unutrašnjoj manipulaciji?
Kupovina vremena kroz retoriku neizvjesnosti
U trenutku kada su evropski centri moći fokusirani na redefinisanje odnosa unutar BiH, vlast Republike Srpske koristi najavu “tvrdog odgovora” da bi amortizovala unutrašnje i spoljne pritiske. U stvari, ovakva poruka može biti signal da konkretna reakcija još nije u potpunosti definisana, ali da vlast želi da kupi dragocjeno vrijeme.
Dok Milorad Dodik čeka dalje geopolitičke pomake, ova vrsta retorike služi kao taktika odlaganja, držeći sve aktere u neizvjesnosti. Posebno uzevši u obzir da se isti ili sličan narativ koristio i ranije. Tako je npr. Vranješ početkom aprila iznio slične tvrdnje o tome da Republika Srpska ima spreman odgovor na pokušaj novog prenosa nadležnosti.
Najava “odgovora” može se posmatrati i kao dio pregovaračke taktike. Umjesto otvorene konfrontacije, Republika Srpska bi kroz kontrolisanu eskalaciju prijetnji mogla tražiti političke ustupke od Zapada: blaže reforme, povoljnije tumačenje evropskih zahtjeva, zaštitu entitetskih nadležnosti, pa čak i smanjenje pritiska na unutrašnje političke aktere.
Drugim riječima, stvarna namjera može biti povećanje “cijene” saradnje, a ne nužno radikalno političko izdvajanje ili institucionalni raskid sa BiH.
Treći aspekt ove poruke odnosi se na unutrašnju političku manipulaciju. Vranješova formulacija jasno cilja na homogenizaciju biračkog tijela oko vlasti, ali i na diskreditaciju opozicije iz Republike Srpske, prikazujući je kao instrument u rukama stranih sila.
Ovakva retorika gradi već poznati narativ o “patriotima” i “izdajnicima”, gdje svako ko ne podržava aktuelni režim automatski postaje saradnik “briselske okupacije”. Time se priprema teren za političku ofanzivu na domaćem planu, ali i za opravdanje svih budućih političkih poteza kao nužne odbrane Republike Srpske.
Da li postoji i stvarna prijetnja konkretnim akcijama?
Iako najava „tvrdog odgovora“ iz Republike Srpske trenutno djeluje kao politička taktika za kupovinu vremena i jačanje pregovaračke pozicije, ne može se isključiti mogućnost stvarnih poteza. Dio odgovora mogao bi pratiti već viđene obrasce, poput daljeg povlačenja nadležnosti, sprovođenja izbora po sopstvenim pravilima ili intenziviranja saradnje sa Rusijom i Kinom.
Međutim, vlast u RS mogla bi posegnuti i za inovativnijim strategijama: formiranjem međunarodnog “vijeća prijatelja RS”, otvaranjem “kancelarija” u inostranstvu, proglašenjem političke neutralnosti prema NATO i EU, ili donošenjem “Zakona o zaštiti suvereniteta RS”. Takođe, ne bi bilo iznenađenje da se koriste ekonomski pritisci prema zajedničkim institucijama ili da se kroz izmjene Ustava RS pokuša učvrstiti konfederalni status.
Neki od scenarija uključuju formiranje paralelnih institucija koje bi u praksi zamijenile državne strukture, kao i pokretanje međunarodnih pravnih sporova s ciljem osporavanja legitimiteta djelovanja OHR-a i evropskih aktera.
Sve ove opcije, od tradicionalnih do hipotetičkih novih, zavisiće od unutrašnjih političkih dešavanja, međunarodnog konteksta i spremnosti vlasti Republike Srpske da eskalira odnose ukoliko procijene da je to politički korisno.
Iako se ne smiju zanemariti potencijalni odgovori vlasti Republike Srpske, Vranješova poruka je prije svega instrument za održavanje kontrole u sopstvenom “dvorištu”, povećavanje pregovaračke moći prema spoljnim akterima i kupovinu vremena dok međunarodni kontekst ne postane povoljniji. U BiH najavljena ofanziva često je samo maska za tiho pregovaranje iza zatvorenih vrata.
Gerila.info
